Dutch
English
German
Op 19 september 2023 is het Eise Eisinga Planetarium in Franeker op de Werelderfgoedlijst geplaatst.
Met deze inschrijving erkent UNESCO, de VN-organisatie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de uitzonderlijke en unieke kwaliteiten van dit erfgoed. In totaal telt het Nederlandse Koninkrijk nu dertien werelderfgoedsites.
Planetarium
Het Eise Eisinga Planetarium is het oudste, nog altijd werkende, mechanische model van het zonnestelsel ter wereld. Het planetarium bevindt zich in een klein woonhuis in het oude stadscentrum van Franeker en is tussen 1774 en 1781 gebouwd. Het model laat op ieder moment van de dag de stand zien van de aarde, de maan en de vijf andere toen bekende planeten (Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Saturnus) ten opzichte van de zon.
Wolfabrikant Eise Eisinga bedacht en bouwde het mechanisme op een ingenieuze manier in het plafond en de bedkastwand van zijn woonkamer. Hierdoor was hij in staat een groot model te bouwen, waarbij de hemellichamen goed zichtbaar boven de bezoekers hingen. De vindingrijkheid van Eisinga en de gedetailleerde instructies voor het onderhoud die hij naliet, droegen eraan bij dat het mechanisme nog altijd werkt.