Dossier op-weg-naar-Werelderfgoed Eise Eisinga ingediend bij UNESCO Parijs

19/01/2022 - Bijzonder moment voor op-weg-naar-Werelderfgoed Koninklijke Eise Eisinga Planetarium. Het Werelderfgoeddossier is dinsdag 18 januari officieel overhandigd aan UNESCO hoofdkwartier in Parijs. Het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium is het oudste werkende planetarium ter wereld. Dit nog steeds nauwkeurig werkende model van ons zonnestelsel is tussen 1774 en 1781 vervaardigd door de Friese wolfabrikant en zakenman Eise Eisinga.

Met het indienen van het dossier in Parijs is de laatste stap gezet op weg naar de Werelderfgoedstatus van het Planetarium. In 2010 is het Planetarium opgenomen op de Voorlopige Lijst Werelderfgoed, daarna is gewerkt aan het nominatiedossier. Dit jaar zal het Planetarium worden bezocht door speciale experts aangewezen door UNESCO, waarna in juli 2023 het besluit wordt verwacht of het Planetarium wordt bijgeschreven op de UNESCO Werelderfgoedlijst. 

Koninklijke Eise Eisinga Planetarium

Het planetarium geeft steeds een actueel en realistisch beeld van de posities van de zon, de maan, de aarde en de vijf andere planeten die destijds bekend waren. Het mechaniek bestaat uit eenvoudige maar robuuste onderdelen, zoals houten hoepels en schijven, en ijzeren pinnen. Het wordt op ingenieuze wijze aangedreven door één enkel uurwerk en is ingebouwd in het plafond en bovenin de bedstee van een woonkamer. 

Minister Van Engelshoven: “Een inschrijving op de werelderfgoedlijst is een wereldwijde erkenning van de bijzondere waarde van dit planetarium. Met ook een positieve invloed op de bekendheid van de historische binnenstad van Franeker en de regio Friesland. Het zou een mooie aanvulling zijn op de andere werelderfgoederen in Friesland.”



Bouw van het planetarium

De aanleiding voor de bouw van het planetarium was een bijzondere samenstand van vier planeten en de maan, die in het voorjaar van 1774 plaatsvond. Vooraf gingen er geruchten dat deze samenstand ertoe zou kunnen leiden dat de aarde en de overige planeten van ons zonnestelsel uit hun baan raakten en in de zon zouden verbranden. Eisinga zocht het uit en kwam vervolgens op het idee van het planetarium.

Het planetarium is voor publiek toegankelijk. Eise Eisinga was een gewone burger die het planetarium van meet af aan inzette voor educatieve doeleinden. Bezoekers kunnen er in één oogopslag de actuele posities van de planeten aan aflezen en krijgen aan de hand van de uitleg bij het instrument inzicht in de werking van het zonnestelsel. 

Canonvenster

Eise Eisinga en zijn planetarium verbeelden de doorwerking van de Verlichting in brede lagen van de Nederlandse bevolking. Eise Eisinga is om die reden ook een van de 50 vensters van de Canon van Nederland, een overzicht van 50 culturele en historische onderwerpen die we als samenleving belangrijk vinden.

Meer weten over de procedure 'van erfgoed naar Werelderfgoed' klik hier.

Bron: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Foto: Een Planetarium is een instrument dat de hemelverschijnselen nabootst - Fotograaf H.P.G. de Boer

Ter informatie - het oorspronkelijke bericht van december 2021 is 19 januari 2022 aangepast nadat het dossier was ingediend bij UNESCO in Parijs.